Spis treści
Czy święta Bożego Narodzenia to czas, w którym możemy przebywać z najbliższymi, radość jaka temu towarzyszy, to chwila zadumy nad własnym życiem i podejmowanie wyzwań bycia coraz lepszym człowiekiem, czy może konsumpcyjny rollercoaster, z nieco za dużą szybkością i liczbą zakrętów, po którym po chwilowej ekscytacji pozostaje tylko nieprzyjemne uczucie mdłości? Chociaż prawdopodobnie większość z ludzi bez wahania zdecydowałaby się na tą pierwszą opcję, zwykle rzeczywistość bardziej przypomina drugi wariant.
Pomimo dobrych chęci, no bo przecież, trzeba mieszkanie posprzątać i przystroić, przygotować potrawy, takie, że wszystkim szczęki opadną, a prezentów powinno być tyle, żeby dzieci nie znalazły się na szarym końcu szkolnych przechwałek, wpada się w pułapkę chęci posiadania jak najwięcej. Bez zwracania uwagi na konsekwencję swoich czynów, które dla naszej planety, a także dla swojego dobrego samopoczucia bywają bezwzględne. Na szczęście z pomocą przychodzi ideologia Zero Waste, która, niczym jak za dotknięciem magicznej różdżki, potrafi zatrzymać pędzącą ku zagładzie lawinę niszczących środowisko zwyczajów.
Co to właściwie znaczy Zero Waste i czy naprawdę potrafi odmienić święta Bożego Narodzenia, a nawet styl życia, dowiesz się z tego tekstu. Ciekawy? Zaczynajmy!
Co to jest Zero Waste?
Najprościej mówiąc ideologia Zero Waste to ruch, który ma na celu skłonić ludzi do większej refleksji na temat tego, co kupujemy, ile tego jest, ale także co się z tym dzieje, kiedy trafia to do kosza i na koniec, jaki ma to wpływ na otaczające nas środowisko.
“Zero Waste w codziennym życiu to przemyślane wybory, odwrót od bezmyślnego konsumpcjonizmu, to troska o środowisko, zdrowsze życie, konsekwentne drobne działania, dążenie do pustego kosza, troska o przyszłość planety.”
https://zero-waste.pl/czym-jest-zero-waste/
Wszystkie omawiane przez nas porady powstały na podstawie zasady 5R, która wykorzystywana jest w ideologii Zero Waste oraz ekologicznym stylu życia. O co chodzi? Zasada 5R opiera się na pięciu angielskich słowach zaczynających się właśnie na literę “R”.
Refuse – odmawiaj – obecność pierwszego słowa może początkowo brzmieć nieco zaskakująco, ale jego miejsce na tej liście jest jak najbardziej uzasadnione. To ono przyczynia się do wprowadzenia zmian, które później mają duży wpływ na nasze podejście do ekologii i ideologii Zero Waste. Dlaczego? Ponieważ uczy nas obserwować rzeczywistość, do której jesteśmy przyzwyczajeni i zmieniać złe praktyki na zachowania dobre dla środowiska.
Zanim pan sprzedający warzywa na targowisku zapakuje Twoje ulubione malinowe pomidory do jednorazowego, plastikowego woreczka, stanowczo odmów i poproś o wrzucenie luzem do Twojej wielorazowej torby. Przecież jak warzywami przemieszają się ze sobą, to zupełnie nic się nie stanie. Natura będzie Ci wdzięczna, a Ty zrobisz mały kroczek do zmiany podejścia do jednorazowych opakowań w całym społeczeństwie.
Reduce – ograniczaj – ile razy podczas zakupów zadajesz sobie pytanie, czy faktycznie to jest rzecz, którą potrzebujesz. Pewnie nie tak często lub zupełnie rzadko. A to podstawa ideologii Zero Waste. Wszystkie markety są tak zaprojektowane, aby skusić Cię do zakupów. Właśnie dlatego dział z pieczywem, po które najczęściej udajemy się do sklepu, znajduje się na samym końcu.
Zanim dojdziesz do półki z bułkami, przejdziesz przez dział elektroniczny (kabel usb – wezmę na wszelki wypadek, bo często się gubi), z zabawkami (mała figurka – synek na pewno się ucieszy), z kosmetykami (nowa wcierka do włosów w promocji – przecież to się wykorzysta). Przy kasie okazuje się, że z jednego produktu zrobił się cały koszyk. Podejście Zero Waste zwraca szczególną uwagę na świadome kupowanie. Rzeczy, które są niezbędne, a także takie dobrej jakości, które bez problemu posłużą Ci przez lata.
Reuse – wykorzystaj ponownie – jednorazowe jest wygodne, użyjesz i pyk do kosza. Przecież to tylko dwa kubeczki termiczne na kawę dziennie, trzy foliowe worki na zakupy raz na trzy dni, jedna plastikowa słomka (no może dwie) do drinka raz w tygodniu. Dokładnie tak pomyślało miliony innych ludzi na całym świecie. Wyobraź sobie te tony śmieci i sytuacja nie wygląda już na tak trywialną, jak się początkowo wydawało.
Wszystko można zastąpić, ale wymaga to odrobiny chęci i samozaparcia. Chodzenie na zakupy z wielorazową torbą jest coraz częstszą praktyką, kawę na wynos zawsze można wziąć do termosu (niektóre kawiarnie w ramach akacji “Z własnym kubkiem” wręcz sprzedają ją wtedy taniej!), a z plastikowej słomki można zrezygnować. Zasady Zero Waste wcale nie są takie straszne, prawda?
Recycle – przyczyniaj się do recyklingu – czyli po prostu segreguj śmieci i wybieraj produkty, które wykonane są z materiałów nadających się do ponownego przetworzenia. Kolorowe pojemniki na odpady na osiedlu z pewnością nie stoją tam dla ozdoby, tylko pozwalają przyspieszyć proces recyklingu. Włóż trochę wysiłku, a w znacznym stopniu pomoże naszej planecie.
Dodatkowo recykling to też dawanie szansy starym rzeczom na drugie życie. Obdrapane krzesło straszy w jadalni? Nie trzeba od razu się go pozbywać. Nawet niewielka renowacja, jak pomalowanie lub trochę większa – wymiana tapicerki – sprawi, że mebel będzie wyglądał jak nowy.
Rot – kompostuj – tematyka z pewnością bliższa dla szczęśliwców, którzy posiadają domek z ogrodem lub działkę. Wyrzucenie skórki od banana, skorupki od jajka do kompostownika nie wymaga dużo więcej wysiłku niż do kubła na śmieci. A daje możliwość uzyskania ziemi bogatej w wartościowe składniki, która z pewnością ucieszy Twoje rośliny. Pozbywanie się naturalnych odpadów i poprawa stanu zieleni, a co za tym idzie mniej pieniędzy wydanych na odżywki i inne chemiczne substancje. Nie ma to, jak upiec dwie pieczenie na jednym ogniu.
Rachunek sumienia – ucz się na błędach
Z roku na rok świąteczny scenariusz wygląda podobnie. Zakupowy szał trwający nawet już od początku grudnia, godziny spędzone w kuchni na gotowaniu, ekscytacja przy rozpakowaniu prezentów i szybkie rozczarowanie, chwila przy stole i uciekające nie wiadomo gdzie kilka dni wolnego oraz dojadanie resztek po tradycyjnych potrawach przez kolejny tydzień. To nie musi zawsze tak wyglądać. Wystarczy w końcu wyciągnąć wnioski i w już teraz wprowadzić odpowiednie zmiany, by nie doprowadzić do tych corocznych najgorszych błędów.
Zakupowy szał pochłonął Cię do reszty, tak że nie miałeś siły na świętowanie i przy okazji oszczędności w portfelu – przemyśl, co faktycznie było niezbędne, a co było tylko zachcianką, która i tak potem wylądowała w koszu lub nawet nie pojawiła się na stole.
Godziny poświęcone w kuchni, a i tak bliscy grymasili na świąteczne menu, a w dodatku pod koniec i tak została tona jedzenia? – przypomnij sobie, co było top of the top, jeśli chodzi o potrawy, a co niekoniecznie przypadło rodzinie do gustu, a następnie zrezygnuj z tych najmniej lubianych pozycji. Tradycja tradycją, ale po co marnować jedzenie lub męczyć się z nim jeszcze tydzień po świętach.
To pewnie tylko pierwsze z bożonarodzeniowych grzechów. Zapoznaj się z naszymi wszystkim pozostałymi zasadami, a następnie usiądź na spokojnie z kartką i długopisem, przemyśl, co warto zmienić, żeby Twoje, tegoroczne święta stały zgodne z ideologią Zero Waste.
To, co najcenniejsze – ogranicz przedmioty, zyskaj czas
Wielu z nas zapomina, na czym tak naprawdę polegają święta. Najważniejsze aspekty tego magicznego czasu giną gdzieś w natłoku spraw, długich list zakupowych, poszukiwania wymarzonych prezentów. A przecież najważniejsze jest spotkanie z bliskimi, czas na zadumę, chwila odpoczynku, nabranie energii na nowe wyzwania. Wystarczy tylko uwierzyć, że mniej artykułów w koszyku, ograniczenie liczby upominków czy zeszłoroczne dekoracje nie popsują magicznej, świątecznej atmosfery.
Nie będzie nowych dekoracji, 12 potraw na stole, praktycznie niemieszczących się pod choinką prezentów? Trudno, święta z pewnością nie zostaną przez to odwołane. Prawdopodobnie nikt nawet nie zauważy, że ozdobny stroik ze świeczką jest identyczny jak w zeszłym roku. Żaden członek rodziny nie będzie sprawdzał, czy liczba dań się zgadza. W dodatku będzie Ci zaskakująco miło, gdy po kolacji wszyscy zgodnie stwierdzą, że nawet chętnie skuszą się na jeszcze jeden kawałek przepysznego serniczka. Gwarantujemy, że dzieci nie będą smutne, jeśli dostaną tylko jeden prezent, ale taki przy którym razem spędzicie trochę czasu.
Wsłuchując się w podpowiedzi filozofii Zero Waste coraz mniej odczuwa się potrzebę posiadania jak największej ilości rzeczy. Dzięki czemu zyskuje się wewnętrzny spokój i czas, który można zaoferować rodzinie. A są to tak ważne aspekty podczas świętowania Bożego Narodzenia.
Niech żyje DIY – twórz, zamiast kupować
W życiu stajemy się coraz bardziej wygodni i skoro można coś tanio kupić w sklepie, to zupełnie bez zastanowienia pakujemy ten przedmiot do koszyka i z zadowoleniem zmierzamy do kasy. Oszczędność czasu – tak, ale przez to bardzo często lądujemy przykryci stosem niepewnej jakości przedmiotów z reguły chińskiego pochodzenia. A przez to, że nie kosztowały nas zbyt dużo, nie przywiązujemy się do nich. Zepsuje się, to się wyrzuci.
Podążające za ideologią Zero Waste osoby, zanim coś kupią, zapytają się (oczywiście zaraz po tym, jak już stwierdzą, że naprawdę tego potrzebują), czy nie są w stanie wykonać tego samodzielnie lub ktoś z ich znajomych nie ma takich zdolności. O dziwo w przypadku dekoracji, drobnych prezentów, niekiedy ubrań, a nawet mebli odpowiedź brzmi: ”TAK!”. Fakt faktem zajmie to dłużej, ale gwarantujemy, że taki przedmiot będzie cenniejszy niż inne i będzie chciało się o niego dbać, aby został z nami jak najdłużej.
Najlepszy moment na spróbowanie swoich sił w projektach zrób to sam to oczywiście święta. Poświęcenie chwili uwagi na ręczne wykonanie dekoracji do domu, z pewnością pomoże pozbyć się stresu związanego z całą organizacją wydarzenia, a własnoręczne tworzenie prezentu dla kogoś bliskiego przyniesie bardzo dużo radości. Nawet jeśli nie będzie to dzieło sztuki na miarę nowego Picasso, to uśmiech osoby obdarowywanej z pewnością będzie dla Ciebie wart więcej niż najcenniejsze obrazy znanego artysty.
Jeśli dobrze się zastanowić praktycznie każdy może pochwalić się jakimś talentem, czasami manualnym, czasami kulinarnym, wyczuciem stylu czy umiejętnościami pisarskimi. Dlaczego nie wykorzystać tego na święta? Kartka świąteczna z życzeniami napisanymi od serca zamiast kupnej, wydziergany szalik, własnoręcznie wykonany las w słoiku czy przepyszne pierniczki, gwiazdki wykrojone ze skórki pomarańczy, które mogą zawisnąć na choince lub przystroić bożonarodzeniowy stół. To tylko kilka z wielu pomysłów, które można wykorzystać. A jeśli uważasz, że nie masz do tego talentu, po prostu spróbuj, bo a nuż okaże się, że odkryjesz drzemiący w Tobie potencjał.
Świadomy wybór – Twoja decyzja ma znaczenie
Zero Waste kładzie ogromny nacisk na ograniczenie wytwarzania odpadów szczególnie tych, które na wysypiskach śmieci będą rozkładały się latami. Trzeba mieć to na uwadze przy świątecznych zakupach, pakowaniu prezentów czy dekorowaniu domu.
Świąteczny papier, w który zawijamy upominki, jest niemałym bożonarodzeniowym grzeszkiem. Zaraz po rozerwaniu staje się bezużytecznym odpadem, który niekiedy nie nadaje się do recyklingu. Lepiej postawić na zwykły szary papier lub nawet gazetę. Element zaskoczenia pozostanie, a paczki będą wyglądały bardzo oryginalnie. Jeśli wolisz korzystać z ozdobnych toreb z tak zwanego odzysku, koniecznie pamiętaj, by pozbyć się bilecika z napisem w stylu “W dniu 50 urodzin Małgosi”. W takim przypadku nawet mimo szczerych chęci zrobienia przyjemności osobie obdarowywanej niesmak na pewno pozostanie.
Kwestia dekoracji świątecznych wygląda podobnie. Te, które można wykorzystać tylko w jednym roku, np. figurka Świętego Mikołaja z napisem “Happy Christmas 2020”, lepiej omijać szerokim łukiem. O wiele lepsze będą wysokiej jakości ozdoby wykonane z naturalnych materiałów. W przypadku choinki można całkowicie zrezygnować z tradycyjnych dekoracji i postawić na drewniane lub wykonane z wikliny figurki zawieszone na sznurku, samodzielnie upieczone pierniczki lub tradycyjny łańcuch zastąpić liną bawełnianą. Tak przystrojone drzewko z pewnością zrobi furorę wśród Twoich bliskich.
Choinka w stylu Zero Waste
A skoro jesteśmy już przy choince. To w każdym roku jak bumerang powraca pytanie: “Sztuczna czy prawdziwa, która jest bardziej ekologiczna?”. Czy ta naturalna, którą trzeba co święta kupić nową, a po wszystkim wyrzucić, czy ta wykonana ze sztucznych materiałów, która jest trwalsza, ale potrzebuje wiele lat, żeby się rozłożyć.
Fakty są takie: po 7-10 latach drzewko nadaje się do ścięcia, żeby mogło cieszyć Twoje oko przez kilka tygodni. Dodatkowo nie wiadomo, czy podczas hodowli i pielęgnacji nie stosowano szkodliwych dla środowiska i Twojego zdrowia substancji takich jak pestycydy. Jednak naturalna choinka to z pewnością o wiele mniejszy ślad węglowy.
W przypadku sztucznej choinki sprawa wygląda jasno. Materiały, z jakich jest stworzona, nie są przyjazne dla naszej planety, ale w przeciwieństwie do żywego odpowiednika znacznie wydłużają jej żywotność. Sztuczne drzewko bez utraty walorów estetycznych może przeżyć z nami kilkadziesiąt świąt Bożego Narodzenia.
Która jest lepsza i bardziej odpowiada filozofii Zero Waste? Nie da się udzielić jednoznacznej odpowiedzi, dlatego postanowiliśmy podać kilka podpowiedzi, a wybór pozostawić Tobie. Jeśli wybierasz żywe drzewko:
- zwróć uwagę na źródło jego pochodzenia, dobrze jest wybrać te z lokalnych hodowli (krótszy transport – ogranicza ślad węglowy),
- masz swoją działkę – wybierz choinkę w doniczce, a po świętach posadź ją w ogrodzie,
- skorzystaj z usług wypożyczalni, które zajmują się przywiezieniem i zabraniem drzewka (tak, takie firmy istnieją).
Jeżeli z jakichś przyczyn nie możesz pozwolić sobie na prawdziwą choinkę, to przy zakupie sztucznego odpowiednika zwróć uwagę:
- czy materiały, z jakich wykonane jest drzewko, nadają się do recyklingu, najlepiej jeśli tam, gdzie nie jest to konieczne, wykorzystuje się naturalne surowce, np. drewniany stojak,
- sposób wykonania, dbałość o detale czy gatunek wykorzystywanych materiałów – żeby sztuczna choinka stała się eko nie może być wyrzucona po kilku latach, ale zostać u nas nawet 10, 15, a nawet 20 lat,
- pochodzenie drzewka, będzie ono świadczyć o jakości wykonania, a także pozwoli zweryfikować, jak duży ślad węglowy pozostawia nasz symbol świąt (transport z Chin generuje ogromną emisję dwutlenku węgla).
A może pójść zupełnie inną drogą i postawić na designerską choinkę wykonaną z metalu lub na taką o zupełnie innej formie – kilka z nich przedstawiliśmy na naszym blogu, możesz o tym poczytać TUTAJ.
Najlepszy prezent – spraw bliskim przyjemność
Nietrafiony prezent to nieużywany przedmiot. A że z reguły w przypadku świąt Bożego Narodzenia stawia się na ilość upominków, a nie jakość, to pod choinką znajduje się wiele małych, bezużytecznych drobiazgów. No dobra czasami są użyteczne, ale odpowiedzmy sobie szczerze, czy naprawdę można się cieszyć z kolejnej pary skarpetek, następnego zestawu kosmetyków czy ręczników. Kupowanie bliskim rzeczy, które potem lądują głęboko w szafie czy w najdalszym zakamarku piwnicy, nie jest dobre, ani dla nich, ani dla Ciebie, ani dla środowiska.
Co w takim razie można zrobić? Zrezygnować z małych rzeczy, odłożyć trochę więcej pieniędzy lub zaproponować rodzinną składkę i zadać proste pytanie: “O czym marzysz?”. Dzięki temu w tym roku nie trzeba będzie robić dobrej miny do złej gry przy rozpakowaniu prezentów. A jeśli nie uznajesz prezentów bez elementu zaskoczenia u obdarowanego, wystarczy, że zapytasz o wiele wcześniej niż na 3 dni przed świętami lub po prostu będziesz spędzał czas z bliskimi uważnie słuchając, o czym mówią. Bardzo często w takich rozmowach można wyłapać potrzeby i marzenia z kontekstu.
Prezent to nie musi być rzecz. Ideologia Zero Waste zachęca do cieszenia się chwilami, a nie przedmiotami. Uwierz w końcu tym, którzy mówią, że nie potrzebują nic więcej do szczęścia. Nie wychodź z siebie i odpuść sobie zakupy. Czasami wystarczy poświęcić tej osobie więcej czasu. Wspólne wyjście do kina czy spacer może być o wiele cenniejszym darem niż najdroższy zestaw talerzy.
Święta Zero Waste początkiem nowego stylu życia
Zero Waste na święta to przede wszystkim rozsądne zakupy, planowanie, oszczędne gotowanie, tak aby nic się nie zmarnowało, wykonywanie dekoracji czy upominków własnoręcznie, tylko i wyłącznie trafione prezenty dla bliskich zapakowane w ekologiczny papier. Nie jest tego wiele, a nawet zmiana najdrobniejszych przyzwyczajeń będzie miała duży wpływ na to, jak się czujesz.
A jeśli chcesz żyć bardziej świadomie. Przestać być tak wielkim ciężarem dla swojej planety i choć trochę odciążyć eksploatowane, zaśmiecane do granic możliwości środowisko, w takim razie powinieneś zaprzyjaźnić się z ideologią Zero Waste. Wprowadzić ją w swoje życie nie tylko od święta, ale każdego, zwykłego szarego dnia. Jeśli uda Ci się teraz, to na pewno w codziennych planach i obowiązkach będzie znacznie łatwiej. A świadomość, że robi się coś dla planety, wynagrodzi każdy wysiłek.
